اسید اوریک به عنوان محصول جانبی متابولیسم ترکیبی به نام پورین در بدن می باشد. تقریبا نیمی از پورین از طریق مواد غذایی وارد بدن می‌شود و نیم دیگر آن در بدن ساخته شده یا ناشی از تجزیه بافت های بدن است.

اسید اوریک از طریق ادرار از بدن دفع می شود. حلالیت اسید اوریک در ادرار بستگی به حجم ادرار، میزان اسید اوریک دفع شده از طریق ادرار و pH ادرار دارد. سنگ های ادراری اسید اوریکی در pH ادرار کمتر از 5/5 تشکیل می شوند.

 

علت کاهش pH ادرار می تواند کاهش دریافت غذاهای تولید کننده قلیا یا مصرف زیاد غذاهای تولید کننده اسید در بدن باشد. بیماری التهابی روده باعث اسیدی شدن مداوم ادرار عموماً به دلیل کم آبی بدن می شود. دفع بی کربنات از طریق اسهال نیز ممکن است این افراد را مستعد سنگ کند.

سنگ های اسید اوریکی با بعضی بیماری های دیگر از جمله دیابت، چاقی و پرفشاری خون نیز مرتبط هستند. کنترل دیابت به کاهش ریسک این بیماری کمک می‌کند. افراد چاق باید با رعایت رژیم غذایی و ورزش وزن خود را به محدوده نرمال رسانده و آن را حفظ کنند. از کاهش وزن سریع باید اجتناب شود. افراد مبتلا به سنگ کلیه باید مصرف نمک و غذاهایی که سدیم بالا دارند را محدود کنند.

گوشت، ‌ماهی و ماکیان (مانند مرغ) منابع غنی پورین هستند و در بدن تولید اسید می کنند در نتیجه باید در حد متعادل مصرف شوند. از مصرف غذاهای غنی از پورین شامل امعاء و احشا (دل، جگر، قلوه و ...)، مغز، ماهی کولی، شاه ماهی، ماهی ساردین، صدف، گوزن، کبک، غاز، آبگوشت و آب خورش باید اجتناب شود. در صورتی که سطح اسید اوریک بهبود نیافت باید از داروهایی مانند آلوپورینول با تجویز پزشک استفاده شود. از مصرف الکل نیز باید پرهیز شود.

قلیایی کردن ادرار باعث بهبود سنگ های اسید اوریکی می‌شود. پتاسیم سیترات به عنوان درمان انتخابی می باشد. مصرف آب لیمو یا لیموناد به دلیل افزایش سیترات ادرار، تشکیل سنگ را کاهش می دهند.

مصرف بیشتر غذاهای گیاهی باعث قلیایی شدن ادرار می شود. بر خلاف این ها میوه، سبزیجات ( از جمله برگ چغندر و ترکیباتی مانند شوید، نعناع، ریحان، گشنیز، پونه و جعفری)، سیب زمینی و حبوبات باعث قلیایی شدن ادرار می شوند.

به دلیل محتوای بالای فروکتوز میوه ها توصیه می‌شود سبزیجات بیش تر از میوه ها مصرف شوند. دریافت غذاهای حاوی فروکتوز بالا مانند آبمیوه ها، کمپوت و نوشیدنی های شیرین شده با شربت ذرت نیز باید کاهش یابد.

مصرف گیلاس ممکن است به کاهش اسید اوریک سرم کمک کند. گوشت، ماهی، ماکیان، تخم مرغ، پنیر، بادام زمینی، کره بادام زمینی و غلات (مانند نان، برنج و ماکارونی) باعث اسیدی شدن ادرار می‌گردند و باید تعادل را در مصرف آن ها رعایت کرد. مصرف لبنیات کم چرب مفید است. نوشابه و کولا به دلیل اسیدی کردن ادرار نباید مصرف شوند.

حجم ادرار معمولاً در افرادی که سنگ کلیه دارند پایین می باشد. حجم ادرار 5/2-2 لیتر در روز از ایجاد سنگ پیشگیری می نماید. تمامی این افراد باید مایعات زیاد مصرف نمایند. مصرف روزانه دست کم 8 تا 10 لیوان مایعات توصیه می شود.

در صورتی که فرد از دست دهی مایعات از طریق تعریق، اسهال و یا استفراغ داشته باشد، مایعات مصرفی از این میزان نیز باید بیش تر باشد. جهت مصرف این میزان مایعات باید فواصل بین وعده های غذایی، شب قبل از خواب و نیمه شب هنگام بیداری جهت رفتن به دستشویی مایعات مصرف شود. این کار از تغلیظ ادرار صبحگاهی جلوگیری می کند. نیمی از مایعات مصرفی روزانه باید آب باشند.

"فاطمه نوری پور" کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی

پایان خبر